Màu sắc của các tòa nhà và tượng đài cung cấp những thông tin quan trọng về văn hóa và những vật liệu sẵn có ở thời kì lịch sử đó. Ví dụ: những sắc đỏ rực rỡ của đền thờ Heian Shinto ở Nhật Bản, những phiến đá vàng của những Kim tự tháp ở Ai Cập, và những mái vòm màu xanh lá và xanh lam của Bibi-Khanym Mosque ở Uzbekistan (xem hình trên).
Nhưng những màu sắc của nơi ở thì sao? Những ngôi nhà bình thường thì sao? Chúng ta có thể học được điều gì về con người, truyền thống, kinh tế của họ, thời tiết và địa lý của một địa phương? Nếu chúng ta tập trung vào những tác phẩm vẽ từ sơn, màu của sơn có thể cho ta biết điều gì?
Cuối cùng, nếu chúng ta thu hẹp sự tập trung của mình vào nơi cư trú của tầng lớp lao động – những người đã sống ở một địa điểm địa lý, 100 năm màu vẽ sẽ thể hiện điều gì?
Dự án “Những màu sắc lịch sử của nhà đồn điền ở Hawaii” thực hiện một cách chính xác điều đó. Dự án là một quá trình phân tích khách quan, vật lý và khoa học về những màu sơn của những ngôi nhà hiện hữu trên đảo Kaua’i. Kết quả cuối cùng là chìa khóa cho lịch sử của con người và công nghệ đã xây dựng nên những hòn đảo Hawaii và một bộ thông số của những màu sắc của mỗi hệ thống màu sắc.
Tóm lược lịch sử kiến trúc Hawaii
Ở thời kì cổ đại, người Hawaii đã sống trong những cấu trúc nhà cửa đơn giản được xây dựng từ những vật liệu tự nhiên như dung nham, san hô, những khúc gỗ, và được được lợp mái bằng cỏ và lá dừa. Khái niệm “nhà tranh” có lẽ khá phù hợp để miêu tả những ngôi nhà đơn giản kiểu này.
Sau khi những người châu Âu đầu tiên định cư ở đây từ cuối thế kỉ thứ 18, truyền thống kiến trúc đã trải qua một sự thay đổi mang tính cách mạng khi những cộng đồng nhập cư từ Mỹ đã dựng lên những ngôi nhà khung (theo phong cách được phát triển từ những tòa nhà ở New England). Trong suốt cuối thế kỷ 19 và cả thế ký 20, những khu dân cư được xây dựng lên. Phong cách dần được biết đến như là “kiến trúc đồn điền Hawaii”.
“Phong cách đồn điền” bắt nguồn từ vùng sinh sống của những người lao động đồn điền. Lực lượng này đến từ Trung Quốc, Nhật Bản, Phillipines, Bồ Đào Nha và nhiều quốc gia khác để làm việc trong những đồn điền trồng mía, và một phần nhỏ là các khu nông trại trồng dứa, lúa gạo và những hoạt động nông nghiệp khác.
Những xu hướng phổ biến từ California và đâu đó ở lục địa châu Mỹ đã nổi lên vào những năm 1970 và 1980, và cuối cùng đã chiếm ưu thế trong ngành xây dựng. Khi thế kỉ 21 mở ra, phong cách đồn điền được đánh giá cao vì sự nguyên gốc Hawaii của nó và đã trở thành một mẫu hình cho những công trình xây dựng mới.
Dưới đây là một bài tóm tắt về cách người ta đã thực hiện một dự án nghiên cứu về những màu sắc lịch sử của nhà ở đồn điền Hawaii như thế nào. Dự án sẽ cung cấp một cái nhìn tổng quan về nhưng phương pháp được sử dụng trong nghiên cứu màu sắc lịch sử và truyền cảm hứng cho những người khác.
Những màu sắc lịch sử của nhà ở đồn điền Hawaii
Giới thiệu
Những nghiên cứu kiến trúc lịch sử về phạm vi này yêu cầu một sự khảo sát thấu đáo về tất cả những ngôi nhà đồn điền còn tồn tại trong khu trại đồn điền và những khu vực khác, phỏng vấn với các cư dân, gặp gỡ với những chuyên gia sử học khác, phân tích những tư liệu lịch sử, và sử dụng kính hiển vi để phân tích những mẫu sơn.
Dự án bao gồm nghiên cứu tất cả những ngôi nhà trong 6 khu vực trại đồn điền còn sót lại và 6 khu vực khác trên đảo Kaua’I, bang Hawaii, Hoa Kỳ. Trước khi nghiên cứu, không ai từng khảo sát tất cả khu trại đồn điền trên Kaua’I, và không ai từng phân tích những màu sơn dưới công cụ là kính hiển vi. Dự án đã mất gần một năm để hoàn thành.
Khảo sát này bao gồm việc thu thập thông tin ở những khu vực nhà ở đồn điền lớn: Kaumakani, Camp 6, Pakalas, Numila, Waimea, và Kekaha. Nó cũng bao gồm những khu vực chỉ còn một vài ngôi nhà còn nguyên vẹn: Hanamaulu, Kapaa, Kealia, German Hill, và Koloa. Một vài trong số những ngôi nhà cổ nhất đã được di chuyển và cất giữ bởi Mike Faye ở lô Kikiaole Construction.
Qúa trình gồm nhiều giai đoạn: Khảo sát, nghiên cứu, phân tích bằng kính hiển vi, và kết luận.
Phần 1 – Tiến hành khảo sát và lấy mẫu
Đội nghiên cứu đã đi qua từng con đường của những khu trại đồn điền, chụp ảnh và thu thập những mẫu sơn, và đã biên tập một danh sách những màu đang hiện diện.
Trong một vài trường hợp, ví dụ như khu vực nhà ở đồn điền lớn nhất là Kaumakani, những màu sơn còn lại đã bị phong hóa, làm phai mờ từ màu gốc được sử dụng vào năm 1946. Trong những khu vực khác, những màu gốc được bao phủ bởi lớp sơn mới.
Tàn dư của những ngôi nhà đồn điền từ cuối thế kỉ 19 và đầu thế kỉ 20 đã được tìm thấy ẩn trong những vùng như Hanamalu và những khu vực thuộc về gia đình Faye.
Xấp xỉ 200 mẫu sơn được tập trung từ những vùng được bảo vệ ví dụ như ở dưới mái hiên.
Những cuộc phỏng vấn với cư dân đã và đang cư trú tại đảo cung cấp cho nhóm nghiên cứu những thông tin quý giá. Những công nhân về hưu và đặc biệt là những người đã từng sống trong những khu nhà đồn điền 50 năm trước hoặc lâu hơn – đã kể những câu chuyện về những ngôi nhà đồn điền. Một ví dụ:
Ông Ashida của khu trại Numila nói rằng những ngôi nhà ban đầu được phủ màu trắng hơn sơn với dầu mộc du (một loại dầu hắc ín được sử dụng như là chất bảo quản). Ông ấy nhớ rằng con tàu vận chuyển gỗ cho những ngôi nhà đồn điền đầu tiên đã không cập bến. Họ đã ném gỗ xuống biển và để chúng trôi dạt vào bờ biển. Rõ ràng là việc ngâm gỗ trong nước biển đã đóng góp và khả năng chống chịu mối mọt của vật liệu tới ngày hôm nay. Ông cũng nói rằng trước Chiến tranh thế giới thứ 2, những người thuê nhà đồn điền được cấp phát sơn miễn phí để bảo trì ngôi nhà và tiền thuê nhà được giảm 50 USD nếu họ thực hiện sơn lại nhà.
Ông Raymond Espino từ khu trại Kaumakani (1946) nói rằng bụi đỏ từ những cánh đồng mía đường khiến cho việc bảo trì trở nên khó khan.
Những người được phỏng vấn khác đã nhớ lại rằng những ngôi nhà ở có màu trắng hoặc xanh lá sậm. Một vài nhớ rằng những ngôi nhà trong khu trại của họ tất cả đều màu xám đen. Trong hầu như mọi trường hợp, chủ đồn điền là người đã chọn màu sắc cho khu nhà.
Những cuộc phỏng vấn với những tổ chức nghiên cứu lịch sử và những chuyên gia khác cung cấp những thông tin bổ sung có giá trị. Ví dụ:
Chris Faye, cháu gái lớn của chủ đồn điền Waimea, nói rằng cư dân đã tự sơn khu nhà sử dụng một loại sơn nền hạt lanh trước những năm 1920.
Bob Scheck, biên tập của Grove Farm Museum nói rằng một loại “phẩm màu xanh” trộn với dầu hắc in được sơn bên ngoài các ngôi nhà trong suốt những năm cuối thế kỉ 19.
Phần 2 – Nghiên cứu
Một bộ sưu tập giá trị của tuyển tập “Hiệp hội mía đường Hawaii – Lưu trữ về đồn điền” trong thư viện Hamilton của Đại học Hawaii được xem xét lại. (Đối với hầu hết các phần, những tư liệu và thư mục này có thể được khảo sát trong một khu vực nghiên cứu đặc biệt).
Nghiên cứu cũng được thực hiện ở bảo tàng đảo Kaua’I và thư viện cộng đồng Lihue.
Danh mục sơn 1948 của Lewers và Cooke cũng cung cấp một số manh mối. Không may là tính chất hóa học của những loại sơn được đặt mua là không có sẵn.
Phần 3 – Phân tích bằng kính hiển vi
Hơn 200 mẫu sơn và những bề mặt hoàn thiện khác từ những ngôi nhà đồn điền được đánh giá dưới một thiết bị kính hiển vi. Một chiếc kính hiển vi Nikon SMZ-800 với Morell MI-10 Fiber Optic Illuminator và một chiếc kính hiển vi Olympis SZ40 được sử dụng.
Những mặt cắt ngang cạnh của các mẫu sơn là đối tượng phân tích chính. Chúng bao gồm bề mặt bên trong gỗ (dấu hiệu của điểm đầu tiên áp dụng lớp sơn lịch sử) và những lớp sơn hoặc bột màu tiếp theo.
Những mẫu sơn lịch sử được nhận diện màu dưới điều kiện ánh sáng đồng đều.
Kết quả quan sát:
Trong một vài trường hợp, có 4 lớp có màu bắt đầu với một lớp bột màu, theo sau là 3 lớp sơn.
Những mẫu sơn trăm năm tuổi được cào từ gỗ còn lại là bằng chứng của những chất tạo màu truyền thống. (Bất cứ ai từng bóp sơn ra từ một ống sơn dầu sẽ đều nhận ra màu xanh lam phtalocyanine.)
Chú ý: Phân tích hóa học không được thực hiện bởi nó cực kì đắt đỏ cho một mẫu – và trong trường hợp này có tổng cộng hơn 200 mẫu!
Phần 4 – Kết luận
Những câu chuyện được hé lộ bởi những màu sắc được dùng trên các ngôi nhà đồn điền đã chứng tỏ nó có giá trị hơn cả việc nhận diện được những màu sắc ban đầu.
Những màu sắc kể câu chuyện của con người và ngành công nghiệp đã xây dựng lên hòn đảo thuộc quần đảo Hawaii. Nó là một câu chuyện của những người nhập cư – từ Nhật, Trung Quốc, Phillipines và Bồ Đào Nha – với con cháu của họ hiện tại chiếm đa số trên đảo.
Nghiên cứu cũng cho thấy những điều kiện sinh hoạt khó khăn của đàn ông và phụ nữ (đôi khi được gọi là “lao động nô lệ”). Một công nhân về hưu nhớ tới cuộc sống của thế hệ đầu tiên như thế nào và đã trích dẫn lời bài hát của bài “16 Tons”:
“You load sixteen tons what do you get
Another day older and deeper in debt”
(Tạm dịch: bạn vác trên vai 16 tấn, mỗi ngày bạn già đi và chìm dần trong đống nợ!)
Trong những năm tiếp theo, màu sắc cho thấy những điều kiện sinh hoạt được cải thiện như thế nào khi công đoàn xuất hiện. Nhà cửa được xây dựng và sơn sửa.
Trước và sau chiến tranh thế giới thứ 2, màu sắc của sơn trên các ngôi nhà đã chứng kiến sự xa xôi của hòn đảo này. Một cách thường xuyên, bất kì loại sơn nào được sản xuất tại lục địa Hoa Kì cũng được vận chuyển tới đảo. Sự dư thừa của màu xám đen là kết quả của sự dư thừa của màu sơn “xám tầu chiến” sau Thế chiến thứ 2. Màu xanh nước biển và vàng là màu phổ biến nhất được sơn phía trong nhà – 2 màu duy nhất có sẵn ở thời điểm đó.
Tóm lại, chả có màu sắc sơn nào được lựa chọn vì giá trị thẩm mỹ – ví dụ như tạo ra vẻ ngoài hấp dẫn cho ngôi nhà. Thêm vào đó, chúng không được lựa chọn dựa trên những tiêu chí được dùng hiện nay như: mối quan hệ với cảnh quan, ảnh hưởng với môi trường.
Thay vào đó, chúng phản ánh sự sẵn có của nguyên vật liệu, điều kiện sống của công nhân và ngành công nghiệp xây dựng nên bang Hawaii ở thời điểm đó.
Những thông tin chi tiết của dự án:
Cố vấn màu sắc:
Project Details: Colorcom, Jill Morton
Bà Morton là một cựu giảng viên tại khoa Kiến trúc, Đại học Hawaii và là tác giả của website Color Matters. Cuốn sách của bà – Color Logic bao gồm những thuyết màu sắc bà giảng dạy ở một khóa học nhập môn dành cho các nhà kiến trúc.
Thành viên nhóm nghiên cứu: Zachary Toyofuku, Elizabeth Llego, Michelle Jose
Đường link:
Những màu sắc lịch sử của Ewa Plantation Hawaii (một dự án khác của nhóm Colorcom)
Nguồn: colormatters.com
